Aukefni í matvælum

Aukefni í matvælum eru fjölbreytt að gerð og uppruna. Þau eru ýmist framleidd með efnafræðilegum aðferðum eða unnin úr jurtum eða dýraafurðum.

Aukefni eru notuð í margvíslegum tilgangi við framleiðslu og geymslu matvæla og eru flokkuð eftir tilgangi notkunar í rotvarnarefni, litarefni, þykkingarefni og fleiri flokka. Rotvarnarefni eiga þátt í að gera matvæli öruggari til neyslu, litarefnin gefa matvælum lit og þykkingarefni gefa sósum og sultum sína réttu áferð.

Aukefni eiga alltaf að vera merkt á umbúðum matvæla þannig að heiti flokksins komi fram og síðan á annaðhvort e-númer eða heiti aukefnis að fylgja. Dæmi: litarefni (karmín), eða litarefni (E-120).

Um notkun aukefna í matvæli á Íslandi gilda ákveðnar reglur, þær sömu og hjá Evrópusambandinu. Reglurnar segja til um í hvaða matvæli má nota hvaða aukefni og í hve miklu magni. Öll aukefni þurfa að gangast undir áhættumat og fá viðurkenningu Evrópusambandsins til að mega notast í matvæli.  Þegar gengið hefur verið úr skugga um að efni séu örugg fá þau E-númer. Áhættumatið er gert hjá Matvælaöryggisstofnun Evrópu. Sum efni eru leyfð án takmarkana í flest matvæli meðan önnur eru háð ströngum skilyrðum sem takmarka notkun þeirra. Hámarksnotkun aukefna miðast við svokallað daglegt neyslugildi (e. ADI) það er ákveðið magn efnisins á hvert kg líkamsþunga. Þetta er það magn sem einstaklingur getur innbyrt daglega alla ævi án þess að hætta stafi af. Ofnæmi er undanskilið í því mati. Til þess að kanna hvort neysla efnanna er innan marka þarf að gera neyslukannanir til þess að finna út hve mikil neysla er á matvælum sem innihalda aukefnin. Þannig var neysla sætuefnanna aspartams, sýklamats og asesúlfam-k könnuð hér á landi árið 2002 og þá kom í ljós að meðalneysla þeirra er langt innan daglegra neyslugilda.

Ákveðnar reglur gilda um hvaða aukefni má selja í verslunum til heimilisnota. Litarefnin í matarlit og lyftiefnin lyftiduft og matarsódi eru vel þekkt. Við hlaup- og sultugerð er oft notað pektín eða agar. Allt eru þetta aukefni. Stundum er þó lítill munur á matvælum og því sem flokkað er sem aukefni og er það af sögulegum ástæðum. Þannig telst matarlím (gelatín) ekki vera aukefni, en agar sem virkar eins í matvælum er aukefni. Einnig er athyglisvert að salt er í raun notað sem aukefni, en flokkast ekki þannig.

Grein þessi er fengin af vef MNÍ