Hörgulsjúkdómar

Til hörgulsjúkdóma teljast allir sjúkdómar sem orsakast af skorti á næringarefnum, en hörgull þýðir einmitt skortur. Þar má fyrst nefna sjúkdóma sem stafa af almennum skorti á mat eða hitaeiningum. Einnig teljast allir þeir sjúkdómar sem stafa af skorti á tilteknu næringarefni vera hörgulsjúkdómar.

Sem dæmi um hörgulsjúkdóm má nefna prótínkröm sem stafar af skorti á prótíni. Þetta getur verið vegna skorts á amínósýrum, sem eru byggingarefni prótína, og almennum hitaeiningaskorti. Þessi sjúkdómur er algengastur meðal ungra barna (1-4 ára) en getur einnig komið fram hjá þeim sem eldri eru. Enska heiti sjúkdómsins er kwashiorkor og á það rætur að rekja til Gana í Afríku og merkir ‘sá sem er færður frá’. Nafnið kemur til vegna þess að algengt er í Gana að fyrsta barn móður fái sjúkdóminn þegar það þarf að víkja af brjósti fyrir yngra systkini. Í stað næringaríkrar móðurmjólkar fær eldra barnið graut sem er kolvetnaríkur en skortir hins vegar prótín. Prótínkröm fylgir þá oft í kjölfarið.

Einkenni prótínkramar eru útþaninn kviður vegna bjúgs, rýrir útlimir og þunnt litlaust hár og húð. Einkennin stafa af því að líkaminn brýtur niður sín eigin prótín til að halda lífsnauðsynlegri starfsemi gangandi. Nú á dögum er almennt viðurkennt að prótínskortur sé lykilþáttur í prótínkröm en að skortur á öðrum næringarefnum auki jafnframt líkur á sjúkdómnum. Þetta á sérstaklega við skort á næringarefnum sem hafa andoxunarverkun.

Hér verður ekki lýst öllum helstu hörgulsjúkdómum, en þess má geta að skortur á vítamínum og steinefnum hefur flesta hörgulsjúkdóma í för með sér. Sem dæmi má nefna skyrbjúg sem stafar af skorti á C-vítamíni og blóðleysi vegna skorts á járni, B1-vítamíni, fólasíni, B12-vítamíni eða öðrum næringarefnum. Sumum hörgulsjúkdómum fylgja mjög alvarleg einkenni og geta þeir dregið fólk til dauða.

Það er þó mikilvægt að hafa í huga að það getur einnig verið hættulegt að fá of mikið af vítamínum og steinefnum en það getur í sumum tilfellum valdið eitrun.

Grein þessi er fengin af Vísindavef HÍ og birtist með góðfúslegu leyfi