Nóróveirur

Niðurgangur af völdum nóróveira er algeng orsök þarmasýkinga út um allan heim. Hún greindist í fyrsta sinn í tengslum við hópsýkingu í grunnskóla í Norwalk, Ohio í Bandaríkjunum árið 1972 og er fyrsta veiran sem tengd var einkennum frá meltingarvegi.

Nóróveirur ásamt sapóveirum flokkast undir caliciveirur. Nóróveiran er með fimm mismunandi arfgerðir, en einungis þrjár þeirra valda sýkingum í mönnum.

Sýkingin kemur oftast í hrinum á veturna í umhverfi þar sem fólk er í nánd við hvort annað eins og á sjúkrahúsum og öðrum heilbrigðisstofnunum, en þar geta sýkingahrinur af völdum nóróveira verið alvarlegt vandamál þegar þær koma upp og því mikilvægt að hindra útbreiðslu veirunnar innan sjúkrastofnana. Einnig eru sýkingahrinur á leikskólum, skemmtiferðaskipum og hótelum vel þekktar.

Meðgöngutími sýkingarinnar, þ.e. tími frá smiti til einkenna, er einn til tveir sólarhringar.

Einkenni
Algengustu einkennin eru uppköst og/eða niðurgangur sem fylgt geta kviðverkir, beinverkir, höfuðverkur og stundum vægur hiti. Sjúkdómurinn gengur í langflestum tilfellum yfir á einum til tveimur sólarhringum án nokkurrar meðferðar.

Smitleiðir
Smitleiðir eru margar og getur veiran smitast beint manna á milli við snertingu og sem dropasmit, en einnig eru líkur á að við uppköst geti smitið verið loftborið. Önnur algeng smitleið er með fæðu og vatni og er mengun matvæla frá sýktum einstaklingum algeng smitleið. Einnig er smit með ostrum vel þekkt, en smitið berst í ostrurnar með nóróveirumenguðu vatni. Smithætta er mest frá einstaklingum sem eru með einkenni sýkingarinnar en einnig er talið að smit geti borist skömmu áður en einkenni koma fram og í tvo daga eftir að bata er náð. Veiran getur einnig lifað lengi á yfirborði t.d. á snertiflötum eins og hurðarhúnum og smit úr umhverfi er því hugsanlegt.

Greining
Veiran finnst auðveldast með greiningu á erfðaefni hennar í saursýni frá einstakling sem er sýktur.

Meðferð
Sýklalyfjagjöf kemur ekki að gagni. Verkjalyf (paracetamol) geta dregið úr einkennum, einkum ef sýkinni fylgja beinverkir og höfuðverkur. Mikilvægt er að drekka vel á meðan á veikindum stendur. Í einstaka tilfellum reynist nauðsynlegt að leggja viðkomandi inn á sjúkrahús til vökvagjafar í æð.

Fylgikvillar
Sýkingin getur valdið verri einkennum hjá einstaklingum sem eru veikir fyrir.

Forvarnir
Einstaklingar með nóróveirusýkingu eru smitandi meðan á veikindum stendur en eru í flestum tilfellum lausir við smit tveimur til þremur sólarhringum eftir að einkenni eru horfin. Þó eru dæmi um smitandi einstaklinga allt að 10 dögum eftir bata.

Gæta skal varúðar þegar hreinsað er eftir einstaklinga með nóróveirusýkingu þar sem uppköst og niðurgangur eru bráðsmitandi.

Á sjúkrastofnunum ber að einangra viðkomandi eftir bestu getu meðan á veikindum stendur og í tvo sólarhringa eftir að einkenni eru horfin. Starfsfólki á sjúkrastofnunum ber að vera heima í tvo sólarhringa eftir að það hefur náð sér áður en það kemur aftur til vinnu.

Einstaklingar með einkenni um nóróveirusýkingu skulu ekki elda eða framreiða mat fyrir aðra.

Góður handþvottur er ávallt mikilvægur og árangursríkasta leiðin til að koma í veg fyrir smit.

Ekki er hægt að bólusetja gegn nóróveirusýkingum.

Sóttvarnalæknir hefur gefið út rafrænan bækling um hvernig draga má úr útbreiðslu nóróveirusmits. Bæklinginn getur hver og einn prentað út og brotið saman sem þríblöðung. Í honum er að finna lýsingar á einkennum nóróveirusýkingar og hvað hver og einn getur gert til að vernda sjálfa sig og aðra gegn því að smitast.

Lesa nánar: Komið í veg fyrir smit af nóróveirum Opnast í nýjum glugga (PDF)

Birt með góðfúslegu leyfi frá landlæknisembættinu 

Uppfært 21.11.2016