Þvagleki

Er eðlilegt að þvaglykt sé af sumu gömlu fólki?

Þvagleki er eitt af þessum algengu vandamálum sem verður stærra en efni standa til vegna þess að það er feimnismál. Þetta getur orðið svo slæmt að fólk neiti að viðurkenna, fyrir sjálfum sér og öðrum, að eitthvað sé að en einangrist félagslega af ótta við að aðrir finni þvaglyktina. Sumir virðast halda að þetta sé eitthvað sem fylgi barneignum og elli og ekkert sé við því að gera. Þeir sem ekki leita til læknis eftir aðstoð, fá hana eðlilega ekki. Staðreyndin er hins vegar sú að í langflestum tilfellum er hægt að lækna þvagleka að mestu eða öllu leyti með tiltölulega einföldum aðferðum og ef þær duga ekki til er hægt að gera skurðaðgerð.

Til eru nokkrar gerðir af þvagleka en algengust er áreynsluþvagleki, þvagleki með þvaglátaþörf eða blanda af þessu tvennu. Þvagleki er aðallega vandamál kvenna, talið er að 5-15% kvenna yfir fertugt séu með meiri eða minni þvagleka, en einungis mjög fáir karlmenn hafa þetta vandamál. Lang algengasta tegundin er áreynsluþvagleki en þá missir sjúklingurinn smávegis þvag við að lyfta einhverju, hlæja, hósta, hnerra eða annað þess háttar. Áreynsluþvagleki er talinn stafa af slöppum vöðvum í grindarbotni. Við þvagleka með þvaglátaþörf fær sjúklingurinn skyndilega mikla þvaglátaþörf og missir þá smávegis þvag. Þetta er talið stafa af truflun á eðlilegri starfsemi þvagblöðrunnar.

Ýmis konar misskilningur er ríkjandi um þvagleka og skulu hér nefnd nokkur algeng dæmi:

1) Þvagleki hrjáir einungis einstaka aldraða einstaklinga. – Staðreyndin er sú að þvagleki er algengt vandamál hjá konum á öllum aldri þó að hann verði algengari með aldrinum.

2) Þvagleki er sjúkdómur. – Þvagleki er sjúkdómseinkenni sem fylgir sumum sjúkdómum í grindarbotni eða þvagblöðru.

3) Engin lækning er til við þvagleka. – Flestir sem leita til læknis geta fengið bót á þessu vandamáli eins og rakið verður nánar hér að neðan.

4) Eðlilegt er að þvagleki fylgi barneignum og elli. – Barneignir og elli taka sinn toll af líkamanum og það gera líka offita og þvagfærasýkingar, svo eitthvað sé nefnt. Allt þetta eykur líkur á þvagleka en hann er ekki óhjákvæmilegur fylgifiskur þess.

5) Ég er of gömul. – Á síðustu tímum sparnaðar og niðurskurðar í heilbrigðiskerfinu hefur sumt gamalt fólk fengið það á tilfinninguna að það sé of gamalt til að fá eða jafnvel eiga rétt á þjónustu. Enginn þarf að hafa áhyggjur af því að læknar eða hjúkrunarfræðingar amist við gömlu fólki og enginn er svo gamall að hann eigi ekki rétt á góðri þjónustu í heilbrigðiskerfinu.

6) Ég get ekki talað um þetta við lækninn. – Enginn má láta fordóma og feimnismál fara svo illa með sig að hann reyni ekki að fá bót meina sinna. Fólk verður að muna að læknirinn vill hjálpa og við þessu vandamáli eru ýmis ráð.

Eitt besta ráðið við þvagleka hjá konum á öllum aldri eru grindarbotnsæfingar. Slíkar æfingar byggjast á því að herpa saman vöðva grindarbotnsins mörgum sinnum á dag en þá styrkjast vöðvarnir smám saman og veita betri stuðning fyrir þvagblöðru og þvagrás. Margir geta fundið hvaða vöðva á að herpa t.d. með því að finna hvað þarf að gera til að stöðva þvagbununa í miðju kafi, en sumir þurfa nánari leiðbeiningar eða aðstoð. Auðvelt er fyrir lækni að finna hvort verið sé að þjálfa rétta vöðva. Algengt er að mælt sé með því að vöðvar grindarbotnsins séu herptir saman í 5-10 sekúndur í senn, nokkrum sinnum, og að þetta sé gert einu sinni á klukkustund allan daginn. Búast má við árangri eftir 1-2 vikur en fullum árangri er oft ekki náð fyrr en eftir nokkra mánuði. Þessar æfingar má gera hvar sem er því nærstaddir verða þess ekki varir. Yfirleitt er mjög góður árangur af slíkum æfingum. Sumir eru með truflun á starfsemi þvagblöðrunnar og þurfa á blöðruþjálfun að halda. Slík blöðruþjálfun felur m.a. í sér fræðslu og reglulegar salernisferðir. Árangur blöðruþjálfunar kemur oft í ljós á fyrstu vikunni og hafi enginn árangur orðið eftir 2-3 vikur er venjulega tilgangslaust að halda áfram. Algengt er að slappur grindarbotn og truflun á blöðrustarfsemi fari saman og vilja sumir læknar þess vegna beita saman grindarbotnsþjálfun og blöðruþjálfun. Til eru ýmis konar hjálpartæki fyrir grindarbotnsþjálfun, m.a. tæki til að styrkja vöðvana með rafertingu, og geta slík tæki verið gagnleg fyrir suma. Meðferð með hormónum (östrógenhormónum) eftir tíðahvörf hefur náð talsverðum vinsældum á síðari árum og eitt af því jákvæða er að þessi hormón geta minnkað eða jafnvel læknað þvagleka. Einnig eru til annars konar lyf sem auka rými þvagblöðrunnar og styrkja vöðvana umhverfis blöðrubotninn. Ef þessi ráð duga ekki má gera skurðaðgerð og er um nokkrar mismunandi aðgerðir að ræða og þarf að velja þá aðgerð sem hentar hverju sinni. Þvagleki er ekki vinsælt umræðuefni fólks og engin ástæða til að hann verði það. Þvagleki má hins vegar ekki vera slíkt feimnismál að það hindri fjölda fólks í að leita til læknis þar sem flestir geta fengið verulega bót.

Höfundur: Magnús Jóhannsson læknir

Heimasíða Magnúsar Jóhannssonar